Kök İki’nin Laneti: Gerçeğin Bedelini Ağır Ödeyen Matematikçi Hippasus
Antik Yunan’da, Pisagor Okulu adıyla bilinen topluluk sayıların doğanın dilini oluşturduğuna inanıyordu. Pisagor ve takipçileri, her şeyin sayılarla açıklanabileceğini düşünüyorlardı. Onlara göre evren, tam sayılar ve bunların oranlarıyla ifade edilen bir düzene sahipti. Ancak bir gün bu düzeni sarsacak bir keşif yapıldı: kök iki.
Hippasus, Pisagor Okulu’nun zeki fakat sorgulayıcı bir üyesiydi. Bir gün dik üçgenin iki dik kenarı bir birim olduğunda, hipotenüsün uzunluğunu bulmak için uğraşıyordu. Pisagor Teoremi’ni uyguladığında hipotenüsün karesinin ikiye eşit olduğunu fark etti. Ancak bu uzunluğu bir tam sayı ya da iki tam sayının oranı olarak ifade etmeye çalıştığında işler karıştı. Hesapları hiçbir rasyonel sayının bu eşitliği sağlayamayacağını gösteriyordu. Bu durum Pisagor’un inançlarına büyük bir tehdit oluşturuyordu. Çünkü evrenin tam sayılarla ifade edilemeyecek bir düzensizliğe sahip olduğunu kanıtlıyordu.
Hippasus bu keşfini okula sunduğunda topluluk adeta şok oldu. Pisagor’un öğretilerine ters düşen bu fikir okuldaki herkesin inanç sistemini tehdit ediyordu. Söylentilere göre bu durum o kadar büyük bir tepki çekti ki Pisagor ve diğer üyeler bu bilginin gizlenmesine karar verdiler. ( Bazı kaynaklara göre ise Pisagor Okulundaki bütün çalışmalar gizliydi.) Ancak Hippasus bu gerçekleri saklamak istemedi. Onun amacı gerçeği bulmaktı, otoriteyi memnun etmek değil.
Bu noktada olaylar efsaneleşir. Söylenene göre, Pisagor Okulu bir gün denizde bir gemideyken Hippasus’un keşfi tekrar tartışmaya açıldı. Ancak Hippasus’un haklılığı karşısında daha fazla dayanamayacaklarını anlayan bazı üyeler bu “tehlikeli” bilginin yayılmasını engellemek için korkunç bir karar aldıp Hippasus’u denize atarak öldürdüler. Böylece kök iki gibi irrasyonel sayıların varlığı bir süre daha karanlıkta kaldı.
Bu hikaye sadece matematik tarihinin değil, aynı zamanda gerçeği savunmanın bedelinin ne kadar ağır olabileceğinin bir simgesidir. Hippasus’un keşfi irrasyonel sayıların matematikteki yerini açığa çıkararak, Pisagor’un mükemmel düzen evrenine meydan okumuş ve matematiğin evrimine yön vermiştir. Kök iki yalnızca bir sayı değil, aynı zamanda cesaretin ve sorgulamanın simgesidir.
